ธมฺมปทฏฺฐกถาย ปฐโม ภาโค ยมกวคฺค วณฺณนา

BIA-P.1.2/63 กล่อง 12

ธมฺมปทฏฺฐกถาย ปฐโม ภาโค ยมกวคฺค วณฺณนา

อรรถกถาบาลี เล่ม 18 อรรถกถาธรรมบท ภาค 1 ขุททกนิกาย ยมกวรรค

อรรถกถาธรรมบท (ธัมมปทัฏฐกถา) เป็นหนังสืออธิบายบทแห่งธรรมที่เป็นคาถาในหมวดต่างๆ มาในขุททกนิกาย

มีเนื้อหาครอบคลุมหลักพุทธธรรม โดดเด่นด้านไวยากรณ์ มีองค์ความรู้ด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศาสนาปรัชญา

โดยเรื่องราวที่อธิบายคาถาธรรมบทมีทั้งเรื่องที่เป็นพระชาติปัจจุบันของพระพุทธเจ้า เรื่องที่เป็นอดีตชาติของพระพุทธเจ้า

หรือชาดกและเรื่องของพระสาวก แบ่งออกเป็น 26 วรรคตามเนื้อหาธรรมบท แต่ละวรรคมีคำอธิบายและขยายความคาถาไม่เท่ากัน

วรรคละประมาณ 8 – 14 เรื่อง มีเพียงวรรค 26 พราหมณวรรค ที่มีจำนวน 39 เรื่อง มากกว่าวรรคอื่น

พระธรรมบทภาคที่ ๑ ยมกวคฺค วณฺณนา จำนวน ๑๔ เรื่อง ๗๕ ตอน

๑. เรื่องจักขุบาล ๑๒ ตอน คือ

๑. กุฎุมพีทำพิธีขอลูก

๒. เมืองสาวัตถี

๓. มหาปาละกุฎุมพีไปฟังเทศน์

๔. พระมหาปาละและคณะสงฆ์ ๖๐ รูปไปปฏิบัติธรรม

๕. พระมหาปาละถือเนสัชชิกธุดงค์

๖. พระมหาปาละตาบอดและบรรลุอรหัต

. พระสงฆ์ ๖๐ รูปบรรลุอรหัต และกลับไปแจ้งข่าว แก่น้องชายพระมหาปาละ

. สามเณรหลงเสียงหญิงและศีลขาด

. ท้าวสักกะพาพระเถระกลับวัดเชตวัน เมืองสาวัตถี

๑๐. กรรมเก่าของพระจักขุปาลเถระ

๑๑. แก้อรรถ (จักขุบาล) ๑

๑๒. แก้อรรถ (จักขุบาล) ๒

๒. เรื่องมัฏฐกุณฑลี ๕ ตอน คือ

. พราหมณ์อทินนบุพพกะสูญเสียลูกชายเพราะความตระหนี่

. พระพุทธเจ้าเสด็จโปรดมัฏฐกุณฑลี

. มัฏฐกุณฑลีเทพบุตรกลับมาเตือนพ่อพราหมณ์ให้สำนึกและทำบุญให้บุตร

. พระพุทธเจ้าเสด็จไปโปรดพราหมณ์อทินนบุพพกะ

. แก้อรรถ

๓. เรื่องพระติสสะ ๕ ตอน คือ

. พระติสสะว่ายากสอนยาก

. ฤษีเหยียบคอกันเพราะนอนไม่เป็นที่

. ดาบสทั้งสองตนต่างสาปแช่งกัน

. เวรไม่ระงับด้วยการผูกเวรและแก้อรรถ

. เวรระงับด้วยการไม่จองเวร พระคาถา และอรรถกถา

๔. เรื่องนางกาลียักษิณี ๕ ตอน คือ

๑. แม่หาภรรยาให้ลูกชาย

๒. เมียหลวงปรุงยาทำลายครรภ์เมียน้อย

๓. ผลัดกันฆ่าคนละชาติด้วยอำนาจการผูกเวร

๔. เวรไม่ระงับด้วยเวรแต่จะระงับได้ด้วยการไม่จองเวร พระคาถา และแก้อรรถ

๕. นางยักษิณีบอกฝนดีฝนแล้ง

๕. เรื่องโกสัมพี ๘ ตอน คือ

๑. ความแตกแยกเกิดขึ้นเพราะเรื่องเล็กน้อย

๒. พระศาสดาตรัสสอนให้พระภิกษุสามัคคีกันแต่ไม่สำเร็จ

๓. ญาติโยมชาวเมืองโกสัมพีทรมานพวกภิกษุทะเลาะกัน

๔. พญาช้างปาริไลยกะและลิงอุปัฏฐากพระพุทธองค์

๕. พระอานนท์นิมนต์พระศาสดากลับวัดเชตวัน

๖. พญาช้างปาริไลยกะสิ้นใจเกิดในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์

๗. ภิกษุชาวเมือง2โกสัมพีทูลขอขมาพระศาสดา

๘. พระคาถา และแก้อรรถ

๖. เรื่องจุลลกาลมหากาล ๗ ตอน คือ

๑. กุฎุมพีมหากาลออกบวช

๒. พระมหากาลบำเพ็ญโสสานิกธุดงค์ ตอน ๑+๒

๓. พระมหากาลบรรลุพระอรหัตผล

๔. ธรรมเนียมปูอาสนะสมัยพุทธกาล

๕. พระจุลกาลถูกภรรยาเก่าจับสึก

๖. พระมหากาลผู้ไม่หวั่นไหว ประโยคคอคาถา และพระคาถา

๗. แก้อรรถ

๗. เรื่องเทวทัตต ๓ ตอน คือ

๑. ชาวเมืองราชคฤห์ฟังธรรม ถวายภัตตาหารและถวายผ้าแก่พระเทวทัต

๒. อดีตชาติของพระเทวทัต

๓. ประโยคคอพระคาถา พระคาถา และแก้อรรถ

๘. เรื่องสัญชัย ๑๒ ตอน คือ

๑. พระศาสดาได้รับพุทธพยากรณ์

๒. สิทธัตถะกุมารเสด็จออกผนวชและบรรลุสัพพัญญุตญาณ

๓. พระพุทธเจ้าส่งพระสาวกไปประกาศพระศาสนา

๔. ประวัติพระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะ

๕. สองสหายทำกติกาและพระอัสสชิแสดงหัวใจพระศาสนา

๖. สองสหายชวนอาจารย์สญชัยไปเฝ้าพระศาสดา

๗. บุรพกรรมของพระอัญญาโกญฑัญญะ

๘. บุรพกรรมของสาวก มีพระยส เป็นต้น

๙. เปรตผู้เป็นญาติของพระเจ้าพิมพิสารมาขอส่วนบุญ

๑๐. สองสหายได้รับการพยากรณ์จากพระอโนมทัสสี

๑๑. ความปรารถนาเป็นอัครสาวกของสองสหาย

๑๒. สองอัครสาวกทูลเรื่องปัจจุบันแด่พระศาสดา

๙. เรื่องนันทเถระ ๕ ตอน คือ

๑. พระศาสดาเสด็จกลับกรุงกบิลพัสดุ์และนันทพุทธอนุชาออกบวช

๒. ราหุลกุมารทูลขอสมบัติกะพระศาสดา

๓. พระนันทอยากลาสิกขา

๔. พระนันทสำเร็จอรหัตตผล

๕. นันทะถูกฟ้องและอดีตชาติของพระนันทะ

๑๐. เรื่องนายจุนทสูกริก ๑ ตอน คือ

๑. นายจุนทะเลี้ยงชีพด้วยการเลี้ยงสุกรขาย

๑๑. ธัมมิกอุบาสก ๑ ตอน คือ

๑. อุบาสกผู้ทรงธรรม

๑๒. เรื่องเทวทัต ๘ ตอน คือ

๑. พระศาสดาประทับอยู่ที่นิคมของพระเจ้ามัลละ

๒. เจ้ามหานามะกับเจ้าอนุรุทธะสนทนาเรื่องการงานและการบวช

๓. กษัตริย์ ๖ พระองค์ออกบวชพร้อมอุบาลี

๔. พระเทวทัตแสดงฤทธิ์แก่พระเจ้าอชาตศัตรู

๕. กรรมชั่วของพระเทวทัตปรากฏ

๖. พระอัครสาวกทั้ง ๒ นำภิกษุกลับ

๗. พระเทวทัตให้สาวกพาตนไปเฝ้าพระศาสดา

๘. เมื่อพระเทวทัตตายชาวบ้านก็ดีใจ

๑๓. สุมนาเทวี ๑ ตอน คือ

๑. อนาถบัณฑิตอบรมลูกหลานให้ถวายทานเหมือนตน

๑๔. ภิกษุสองสหาย ๒ ตอน คือ

๑. สองสหายบวชถวายชีวิตในพระศาสนา

๒. พระวิปัสสกเถระได้รับสาธุการจากพระศาสดา

พิมพ์ครั้งที่ 13 [พ.ศ. 2478]

[1] - [177]

หมายเหตุ

อรรถกถาบาลี เล่ม 18 อรรถกถาธรรมบท ภาค 1 ขุททกนิกาย ยมกวรรค

พ.ศ. 2478

Item

สิ่งพิมพ์บนกระดาษ ปกอ่อน จำนวน 177 หน้า

ธมฺมปทฏฺฐกถาย ปฐโม ภาโค ยมกวคฺค วณฺณนา

วชิรญาเณน มหาสมเณน อาโท โสธิตา

สฺยามรฏฺฐสฺส ราชธานิยํ มหามกุฏราชวิทฺยาลเยน ปกาสิตา พุทฺธปรินิพฺพานา ๒๔๗๘

ราคา ๗๕ สตางค์

พิมพ์ครั้งที่ ๑๓ กรุงเทพฯ โรงพิมพ์ห้องสมุดไท วันที่ ๒๗ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๘

ธรรมบท, อรรถกถาธรรมบท

ธรรมบท, อรรถกถาธรรมบท